ޖުލައި 22، 2025 ވެގެންދިޔައީ، އެޓޮމިކް ގަޑި ބޭނުންކޮށްގެން ދުވަހުގެ ދިގުމިން ރެކޯޑްކުރަން ފެށިފަހުން ތާރީޚުގައި ރެކޯޑްކުރެވުނު ދެވަނަ އެންމެ ކުރު ދުވަސް ކަމުގައި ސައިންސްވެރިން ބުނެފިއެވެ.
ބިން އޭގެ ނާރެހުގައި އެނބުރުމަށް ނަގާ ވަގުތު އާދައިގެ 24 ގަޑިއިރަށްވުރެ 1.34 މިލިސެކެންޑް އަވަސްވެފައިވާއިރު، މިއީ އިންސާނުންނަށް އިޙްސާސް ނުކުރެވޭނެ ވަރުގެ ކުޑަ ބަދަލެއް ނަމަވެސް، ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ދުނިޔެއަށް މިއީ ވަރަށް ބޮޑު އަދި މުހިންމު ކަމެކެވެ.
ދުވަސް ކުރުވުމުގެ މި މައްސަލައަކީ އަލަށް ދިމާވި މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. ސައިންސްވެރިން ބުނާގޮތުން ނަމަ 2020 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ބިމުގެ ދައުރުވުން އަވަސްވަމުން އަންނަކަން ވަނީ ފާހަގަކުރެވިފައެވެ.
މިހާތަނަށް ރެކޯޑްކުރެވިފައިވާ އެންމެ ކުރު ދުވަހަކީ ޖުލައި 5، 2024 އެވެ. އެ ދުވަހު ބިމުގެ ދައުރުވުން އާދައިގެ ވަރަށްވުރެ 1.66 މިލިސެކެންޑް އަވަސް ވެފައިވާ ކަމަށް ސައިންސްވެރިންގެ ރެކޯޑްތަކުން ދައްކައެވެ.
މިއަހަރުގެ ތެރޭގައި ވެސް ޖުލައި 10 ވަނަ ދުވަހު ދުވަހުގެ ދިގުމިން 1.36 މިލިސެކެންޑް ކުރުވެ، މިއަދުގެ 1.34 މިލިސެކެންޑްގެ އަވަސްވުމާއެކު މިވަނީ ފަހުގެ ތާރީޚުގައި ބިމުގެ އެނބުރުމަށް އަންނަ ބަދަލުތައް އިތުރަށް ކަށަވަރުވެގެން ގޮސްފައެވެ.
ބިމުގެ ދައުރުވުން އަވަސްވާ ސީދާ ސަބަބެއް އަދިވެސް ސައިންސްވެރިންނަށް ކަށަވަރެއް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް އެންމެ ގަބޫލުކުރެވޭ އެއް ތިއަރީއަކީ ބިމުގެ އެތެރޭގައިވާ ދިޔާ "ކޯރ" ގެ ހަރަކާތްތަކަށް އަންނަ ބަދަލުތަކެވެ.
މީގެ އިތުރުން، "ޗާންޑްލަރ ވޮބްލް" ގެ ނަމުން މަޝްހޫރުވެފައިވާ، ބިމުގެ ދެކޮޅުގެ އޭގެ ނާރެހުގައި ކުޑަކޮށް ހެލިލުމުގެ ހަރަކާތް މަޑުޖެހުމާއި، ދުނިޔޭގެ ދެކޮޅުގެ ގަނޑުފެންތައް ވިރި، އެ ފެން އިތުރު ބަރުދަނެއްގެ ގޮތުގައި މެދުތެރެއާ ކައިރި ކަނޑުތަކަށް ޖަމާވުމަކީ ވެސް މިކަމަށް އަސަރުކުރާ ކަންކަން ކަމަށް ސައިންސްވެރިންގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ.
މިސާލަކަށް، އައިސް ސްކޭޓަރަކު އަތް ހަށިގަނޑާ ކައިރިކުރުމުން އެނބުރުން އަވަސްވާ އުސޫލުން، ބިމުގެ ބަރުދަން މެދަށް ޖަމާވުމުން އޭގެ ދައުރުވުން އަވަސްވެދާނެއެވެ.
މޮސްކޯ ސްޓޭޓް ޔުނިވާސިޓީގެ މާހިރެއް ކަމަށްވާ ލިއޮނިޑް ޒޯޓޯވް ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި، ވައިގެ އަދި ކަނޑުގެ މޮޑެލްތަކުން މިހާ ބޮޑު އަވަސްވުމެއް ސާބިތުކޮށެއް ނުދެވެއެވެ. އެހެންކަމުން، މިއީ އަސްލު ބިމުގެ އެތެރޭގައި ހިނގާ ކަމަކަށް ވުން އެކަށީގެންވެއެވެ.
މިލިސެކެންޑެއްގެ މި ބަދަލު މުހިންމުވަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ ދުނިޔޭގެ ރަސްމީ ގަޑި، "ކޯޑިނޭޓެޑް ޔުނިވާސަލް ޓައިމް" (UTC) ބިނާވެފައިވަނީ ދެ ކަމެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ، ވަރަށް ޞައްޙަ އެޓޮމިކް ގަޑިތަކާއި، ބިމުގެ ދައުރުވުމެވެ. ބިމުގެ ދައުރުވުން އަވަސްވުމުން، އެޓޮމިކް ގަޑިތަކާއި ބިމުގެ "އަސްލު" ދުވަހާ ދެމެދު ތަފާތު ބޮޑުވެއެވެ. މި ތަފާތު ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި، 1972 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން "ލީޕް ސެކަންޑެއް" ގެ ނަމުގައި UTC އަށް ސިކުންތެއް އިތުރުކުރެވެމުން އައެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު ދިމާވެފައިވާ މައްސަލައަކީ މީގެ އިދިކޮޅެވެ.
ސައިންސްވެރިން ލަފާކުރާ ގޮތުގައި، ބިމުގެ މި އަވަސްވުމުގެ ސަބަބުން، 2029 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށްދާއިރު، ތާރީޚުގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް UTC އިން ސިކުންތެއް އުނިކުރަން ޖެހިދާނެއެވެ. މިއީ "ނެގެޓިވް ލީޕް ސެކަންޑެއް" ގެ ގޮތުގައި މަޝްހޫރުވެފައިވާ ކަމެކެވެ. މިއީ މިހާތަނަށް ދުވަހަކުވެސް ކޮށްފައިވާ ކަމެއް ނޫން ކަމުން، ޖީޕީއެސް ސެޓެލައިޓްތަކާއި، އިންޓަނެޓްގެ މައި ނެޓްވޯކްތަކާއި، މާލީ ބާޒާރުތަކުގެ ކޮމްޕިއުޓަރ ސިސްޓަމްތަކަށް މީގެ ސަބަބުން ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެއް ދިމާވެދާނެ ކަމުގެ ކަންބޮޑުވުން އެބައޮތެވެ. ސަބަބަކީ، ގިނަ ސިސްޓަމްތައް ފަރުމާކުރެވިފައިވަނީ ސިކުންތެއް "އިތުރު" ކުރުމަށް ކަމަށާއި، ސިކުންތެއް "އުނި" ކުރުމަކީ އެ ސިސްޓަމްތަކަށް ނޭނގޭ ކަމަކަށް ވެދާނެތީއެވެ.
މިހާރު ފެންނަމުންދާ މި އަވަސްވުމަކީ، ބިމުގެ ދިގު ތާރީޚަށް ބަލާއިރު، ވަރަށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ ކަމެއްކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. މީގެ މިލިއަނެއްހާ އަހަރު ކުރިން، ބިމުގައި ދުވަހެއްގެ ދިގުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 19 ގަޑިއިރެވެ. ނަމަވެސް ހަނދުގެ ޖާޒުބިއްޔާތުގެ ބާރުގެ ސަބަބުން އުފެދޭ ކަނޑުގެ ރާޅުތަކުގެ ސަބަބުން (ޓައިޑަލް ފްރިކްޝަން)، ބިމުގެ ދައުރުވުން މަޑުމަޑުން ދިޔައީ މަޑުވަމުންނެވެ. އެހެންކަމުން، ޖުމްލަކޮށް ބަލާއިރު ބިމުގެ ދުވަސްތައް ދަނީ ދިގުވަމުންނެވެ. މިހާރު މި ފެންނަ އަވަސްވުމަކީ އެ ދިގު މުއްދަތުގެ ތެރެއިން އައިސްފައިވާ ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތަފާތެއް ކަމަށް ސައިންސްވެރިން ދެކެއެވެ.
ބިނާކުރަނިވި ޚިޔާލުތަކާއެކު ލިޔުންތެރިކަމަށް އުފަލާއެކު މަރުޙަބާ ކިޔަމެވެ.
ޓެކްނޮލޮޖީ ހަބަރާއި ލިޔުން ހޮޅުއަށިތަކަށް.
ލޯތްބާއެކު ދިވެހިން އުފައްދާފައިވާ އުފެއްދުމެއް.